หากมองภาพระยอง เมืองอุตสาหกรรมหลักของประเทศไทยในปัจจุบัน หลายคนคงไพล่นึกไปถึง โรงงานอุตสาหกรรมต่างๆ ที่ทั้งมากมายและใหญ่โต ความแออัดของตึกรามในเขตเมือง ผู้คนต่างถิ่นที่เข้ามาขายแรงงานให้กับภาคอุตสาหกรรม ตลอดจนมลพิษ ที่นับวันจะเพิ่มดีกรีความเข้มข้นขึ้นเรื่อยๆ แต่หากย้อนเวลากลับไปเมื่อช่วง 80 ปีก่อน หลายคนอาจนึกไม่ออกว่า ชุมชนเมืองระยองนั้นเป็นอย่างไร

ย้อนเวลากลับไปนานกว่าชั่วชีวิตคนสักเล็กน้อย ชุมชนเมืองระยองแห่งนี้ ถูกจัดให้เป็นหัวเมืองชั้นตรีสภาพท้องถิ่น อุดมสมบูรณ์ไปด้วยทรัพยากรป่าไม้ มีแม่น้ำระยองไหลผ่านใจกลางเมือง  เจริญรุ่งเรืองจากธุรกิจอู่ต่อเรือ ชาวบ้านใช้แม่น้ำระยอง เป็นเส้นทางหลักในการคมนาคม และขนถ่ายสินค้าลงเรือสำเภา ไปยังหัวเมืองต่างๆ รวมทั้งลำเลียงเข้าสู่กรุงเทพมหานคร

ต่อมาเมื่อพระศรีสมุทรโภค (อิ่ม ยมจินดา) เจ้าเมืองระยองคนสุดท้าย ได้ริเริ่มให้มีการตัดถนนขึ้นกลางเมือง อันเป็นเส้นทางคมนาคมสายแรก พร้อมกับขนานนามว่า ถนนยมจินดา  ชัยภูมิของเมือง จึงเปลี่ยนโฉมหน้ามาตั้งอยู่บนถนน และนับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ถนนยมจินดาก็ได้กลายเป็นศูนย์กลางเมืองระยอง ที่คลาคล่ำไปด้วยผู้คนชุมชนบ้านไม้  ย่านการค้าที่มีทั้งตลาดสด โรงหนัง  ธนาคาร   รวมทั้งยังเป็นที่ตั้งบ้านเจ้าเมืองระยอง ต้นตระกูลยมจินดา แต่ในปัจจุบันบรรยากาศคึกคักของถนนเส้นนี้ แทบไม่หลงเหลืออยู่แล้ว บ้านเรือนหลายหลังถูกปล่อยให้ทิ้งร้าง หรือกลายเป็นบ้านเช่าชำรุดทรุดโทรม    ตรงกันข้ามกับบริเวณรายล้อม ที่มีการเติบโตของเมือง มีการตัดถนนเส้นใหม่หลายสาย ตึกรามอาคารพาณิชย์ผุดขึ้นเป็นดอกเห็ด เกิดย่านการค้าแห่งใหม่ๆ หรือแม้กระทั่งการรุกคืบเข้ามาของธุรกิจ จำพวกไฮเปอร์มาร์ต

ถนนยมจินดาที่มีตำนานเล่าขานอย่างมากมาย และถือเป็นต้นกำเนิดประวัติศาสตร์เมืองระยองมายาวนาน คงเปรียบเสมือนผู้เฒ่าที่เหลือเพียงลมหายใจรวยริน หากในวันนี้ มิมีคนรุ่นใหม่ที่เห็นคุณค่าของชุมชนวัฒนธรรม และขะมักเขม้นทำงานในฐานะ “คณะทำงานอนุรักษ์และฟื้นฟูเมืองเก่าระยอง” ด้วยการเข้ามา “ชุบชีวิต” ถนนยมจินดาให้ฟื้นคืนชีพ และกลับมามีเสน่ห์อีกครั้งหนึ่ง

ถนนยมจินดา ตลาดเก่าเมืองระยอง เชิญชมแหล่งการค้า และเศรษฐกิจแห่งแรกของเมืองระยอง ชวนชิมอาหารรสเลิศดั้งเดิม ชมบ้านโบราณที่น่าสนใจ (แผนที่ถนนยมจินดา )