ในบรรดาโรคมะเร็ง ที่เกิดขึ้นกับผู้หญิงไทยเรานั้น ยอมรับกันว่า มะเร็งของปากมดลูกหรือคอมดลูก (Cervix uteri) พบได้บ่อยที่สุดเป็นอันดับต้นๆ สูสีคู่คี่กับมะเร็งของเต้านม แต่เมื่อดูสถิติของทางต่างประเทศ โดยเฉพาะประเทศ ที่เขามีระบบสาธารณสุขมูลฐานที่ดีแล้ว กลับพบโรคมะเร็งปากมดลูกที่น้อยกว่าเมืองไทยมาก ทำไมถึงเป็นอย่างนั้น?

ถ้าถามว่า โรคมะเร็งปากมดลูกเกิดจากอะไร คงไม่มีใครเป็นพหูสูตร พอที่จะให้คำตอบได้ 100% เพียงแต่มีหลักฐาน ทางวิทยาศาสตร์การแพทย์ บางประการชวนให้เชื่อว่า การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับปากมดลูกนั้น น่าจะมาจากสารก่อมะเร็ง (Carcinogen) บางชนิด ที่ปากมดลูกต้องสัมผัสอยู่เสมอ สารก่อมะเร็งที่ยืนยันแล้วว่า เกี่ยวข้องกับมะเร็งปากมดลูก คือ เชื้อไวรัส HPV (Human Papilloma Virus)

การเปลี่ยนแปลงของเนื้อเยื่อปากมดลูกปกติ ไปเป็นโรคมะเร็งนั้น ใช้เวลาเป็นแรมปี (ประมาณ 3 - 5 ปี) ไม่ใช่แค่วันสองวัน ดังนั้น หากคุณผู้หญิงได้รับการตรวจภายในประจำปี ซึ่งคุณหมอจะตรวจหา มะเร็งปากมดลูกให้ทุกครั้งอยู่แล้ว รับรองได้ว่าต้องพบความผิดปกติ ก่อนที่ปากมดลูกจะเป็นมะเร็งแน่นอน ไม่มีคำว่าพลาด เมื่อพบแล้วการรักษาก็ไม่ยาก แถมหายขาดได้ เป็นการชิงจังหวะลงมือก่อน ไม่ยอมให้ถึงขั้นเป็นมะเร็ง คุณผู้หญิงก็จะปลอดโรคนี้ไปโดยปริยาย อีกอย่าง โชคดีที่ถึงปากมดลูก จะเป็นอวัยวะภายใน แต่โดยพฤตินัยแล้ว เขาเป็นเสมือนอวัยวะภายนอก ที่แพทย์สามารถตรวจได้ละเอียด โดยไม่ต้องอาศัยวิธีพิเศษใดๆ มาช่วยมากนัก ไม่เหมือนกับอวัยวะภายในอื่นๆ เช่น ตับ ไต ลำไส้ รังไข่ ที่อยู่ในช่องท้องมองก็ไม่เห็น เวลาตรวจร่างกายก็ได้แต่เคาะๆ คลำๆ อวัยวะภายในเหล่านั้น จึงยากแก่การตรวจหามะเร็งระยะเริ่มแรก พอป่วยกันมาทีก็มักจะเป็นมากแล้ว พลอยทำให้รักษายากไปด้วย ทั้งหมดที่กล่าวมาในย่อหน้านี้ คือเหตุผลที่อธิบายว่า ทำไมต่างประเทศที่พัฒนาแล้ว จึงพบโรคมะเร็งปากมดลูกน้อยกว่าบ้านเรา ก็เพราะว่าคนของเขาเอาใจใส่ตัวเอง หมั่นมาตรวจร่างกาย ผู้หญิงขยันมาตรวจภายในประจำปี เมื่อปากมดลูกเป็นอะไร คุณหมอรีบรักษาให้ก่อนมะเร็งมากล้ำกราย เลยไม่ค่อยพบคนเป็นมะเร็งปากมดลูกสักเท่าไร เพราะฉะนั้น ขอชวนเชิญคุณผู้อ่านทุกท่าน แนะนำทั้งตัวเอง ญาติสนิทมิตรสหาย ให้มารับการตรวจร่างกาย (และตรวจภายในสำหรับคุณผู้หญิง) ประจำปีกัน จะได้ไม่พลาดโรคร้าย ที่อาจซ่อนอยู่ในตัว โดยไม่บอกกล่าวกัน

อาการที่ชักนำให้คุณผู้หญิง ยอมมาตรวจภายในมักได้แก่ มีเลือดออก ตกขาว หรือปวดในท้องน้อย นอกจากนั้น อาจคลำได้ก้อนเนื้อที่ท้องน้อย หรือมีกิจวัตรที่ผิดปกติไป เช่น การถ่ายอุจจาระลำบาก ปัสสาวะบ่อยขึ้นหรือกะปริดกะปรอย จากการที่ก้อนของปากมดลูกและตัวมดลูก โตไปกดทับอวัยวะเหล่านั้น เมื่อตรวจภายใน จะพบก้อนเนื้อยื่นออกมา หรือไม่ก็เป็นแผล ที่บริเวณปากมดลูกในระยะแรก ระยะต่อมาตัวก้อนมะเร็ง จะลุกลามมาที่ช่องคลอด หรือบริเวณเนื้อเยื่อด้านข้างของคอมดลูก บางครั้งลามไปกดเบียดท่อไต ที่ผ่านมาบริเวณข้างเคียง จนทำให้ปัสสาวะจากไต ไหลลงกระเพาะปัสสาวะลำบาก อาจเป็นผลกรวยไต หรือตัวไตขยายขนาด เนื่องจากมีการคั่งของปัสสาวะได้ หากเป็นระยะหลังๆ โรคมะเร็งนี้อาจลุกลาม หรือกระจายไปที่อวัยวะอื่นๆ ได้ เช่น กระเพาะปัสสาวะ, ลำไส้ใหญ่ส่วนล่าง, ปอด, กระดูก ฯลฯ

เมื่อคุณหมอตรวจพบ ความผิดปกติดังกล่าวที่ปากมดลูก ขั้นตอนมาตรฐานที่จำเป็น ต้องตรวจเพิ่มเติมก่อนให้การรักษา จะเป็นดังนี้

คำแนะนำที่อยากให้ใช้เป็นแนวทางปฏิบัติ

นายแพทย์ภานนท์ เกษมศานติ์
แผนกสูตินรีเวชกรรม